انواع نرم افزارهای فرایند کاوی | کدام یک مناسب کسب و کار شماست؟مقالات کاربردی

فرآیندکاوی (Process Mining) به‌عنوان یکی از فناوری‌های تحول‌ساز در حوزه مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار، در سال‌های اخیر توجه بسیاری از سازمان‌ها را به خود جلب کرده است. این فناوری با بهره‌گیری از داده‌های ثبت‌شده در سیستم‌های اطلاعاتی، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرآیندهای واقعی خود را کشف، تحلیل و بهینه‌سازی کنند.

بیشتر بخوانید: فرایندکاوی چیست؟ نقش آن در کسب و کار

امروزه نرم‌افزارهای متعددی در حوزه فرآیندکاوی توسعه یافته‌اند؛ از ابزارهای قدرتمند متن‌باز گرفته تا پلتفرم‌های پیشرفته سازمانی. این نرم‌افزارها با قابلیت‌هایی همچون کشف خودکار فرایندها، تحلیل گلوگاه‌ها، بررسی انحرافات و ارائه گزارش‌های بصری، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که تصمیم‌های مبتنی بر داده اتخاذ کنند و بهره‌وری عملیات خود را ارتقا دهند.

در فضای سازمانی ایران نیز، با رشد زیرساخت‌های دیجیتال و ثبت روزافزون انواع داده‌ها (فرایندی، گزارش‌های عملیاتی، لاگ‌های نرم‌افزاری، داده‌های مشتریان و داده‌های مالی) فرصت مناسبی برای بهره‌گیری از ابزارهای فرآیندکاوی فراهم شده است. شرکت‌های ایرانی می‌توانند با استفاده از این نرم‌افزارها، دید دقیق‌تری نسبت به عملکرد واقعی خود به دست آورند و زمینه‌ساز تحول در مدیریت، بهبود کیفیت خدمات و افزایش رضایت مشتریان شوند.

در ادامه این مقاله، به معرفی چند نمونه از نرم‌افزارهای فرآیندکاوی می‌پردازیم که با توجه به شرایط موجود، در محیط‌های کاری ایرانی نیز قابل استفاده و اثربخش هستند.

یک نرم افزار فرایندکاوی مناسب، چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

برای اینکه تحلیل فرآیندهای سازمانی به شکلی دقیق، سریع و اثربخش انجام شود، استفاده از یک نرم‌افزار فرآیندکاوی قدرتمند ضروری است. اما هر ابزاری نمی‌تواند نیازهای یک سازمان را در این حوزه برآورده کند. انتخاب نرم‌افزار مناسب باید بر پایه ویژگی‌هایی صورت گیرد که هم دقت تحلیل را تضمین کند و هم قابلیت انطباق با ساختار داده‌ها و نیازهای واقعی کسب‌وکار را داشته باشد. در ادامه، مهم‌ترین ویژگی‌هایی که یک نرم‌افزار فرآیندکاوی باید داشته باشد آورده شده است:

1. مصورسازی خودکار فرایندها

توانایی استخراج و نمایش فرآیندها به‌صورت گرافیکی از روی داده‌های رویداد، برای درک بهتر جریان کارها.

2. تحلیل انحراف و تطابق (Conformance Checking)

امکان مقایسه فرآیند واقعی با مدل طراحی‌شده و شناسایی انحراف‌ها برای بهینه‌سازی و انطباق با استانداردها.

3. شبیه‌سازی و پیش‌بینی

قابلیت مدل‌سازی آینده فرآیندها برای پیش‌بینی گلوگاه‌ها یا تحلیل تصمیمات پیش از پیاده‌سازی.

4. داشبوردهای تعاملی و گزارش‌سازی هوشمند

ارائه داشبوردهای قابل شخصی‌سازی برای مشاهده شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) به‌صورت لحظه‌ای.

5. پشتیبانی از انواع فرمت‌های داده و اتصال به منابع مختلف

توانایی اتصال به بانک‌های اطلاعاتی، سیستم‌های ERP، CRM، و فایل‌هایی با فرمت‌های مختلف مانند XES، CSV و JSON.

6. فیلتر و آماده‌سازی داده‌ها (Data Preprocessing)

امکان پاک‌سازی، فیلتر کردن، ترکیب و آماده‌سازی داده‌های خام برای بهبود دقت تحلیل.

7. تحلیل ریشه‌ای (Root Cause Analysis)

قابلیت شناسایی علل اصلی مشکلات یا تأخیرها در فرایندها با کمک الگوریتم‌های هوشمند.

8. مقیاس‌پذیری و کارکرد در حجم‌های بزرگ داده

عملکرد پایدار در برابر حجم بالای داده‌های سازمانی و امکان تحلیل سریع لاگ‌های سنگین.

9. امنیت داده و کنترل دسترسی

قابلیت تعریف سطوح دسترسی برای کاربران مختلف و تضمین امنیت اطلاعات حساس سازمانی.

10. ساده‌سازی تعامل کاربر با نرم‌افزار

رابط کاربری ساده، قابل فهم و منعطف برای کاربران غیرتخصصی در کنار امکانات حرفه‌ای برای تحلیلگران.

در ادامه به معرفی بهترین نرم افزارهای فرایندکاوی که برای سازمان های ایرانی مناسب هستند می‌پردازیم.

Disco

نرم‌افزار Disco یکی از نخستین و محبوب‌ترین ابزارهای تجاری فرآیندکاوی در جهان است که در سال ۲۰۱۰ توسط شرکت Fluxicon توسعه یافت. برخلاف نرم‌افزارهای تحت وب، Disco یک نرم‌افزار stand-alone است، به این معنا که روی یک سیستم کامپیوتری نصب می‌شود و نیازی به اتصال دائمی به اینترنت ندارد. این ویژگی موجب حفظ امنیت اطلاعات و استقلال از زیرساخت‌های ابری می‌شود.

از نگاه مؤسسه معتبر Gartner، Disco محبوب‌ترین ابزار فرآیندکاوی مستقل در دنیاست و به‌ویژه در پروژه‌های آموزشی، آکادمیک و صنعتی کاربرد فراوانی دارد.

این نرم‌افزار در سه نسخه دمو، آکادمیک و اینترپرایز ارائه می‌شود.

نسخه دمو: برای آموزش مناسب است و ورود تا ۵ میلیون لاگ بدون محدودیت زمانی را امکان‌پذیر می‌کند.

نسخه آکادمیک: همین محدودیت را دارد اما فقط برای حداقل یک ماه فعال است.

نسخه اینترپرایز:  نیاز به خرید لایسنس دارد و هزینه ماهانه آن حدود ۱۰۰۰ دلار است.

مزایا:

1. قابلیت بالا در آماده‌سازی و فیلتر هوشمند داده‌ها

2. دقت در تحلیل و بهبود فرایندها با کمک الگوریتم‌های متنوع

3. نصب مستقل (stand-alone)  و امنیت بالای داده‌ها

4. رابط کاربری ساده و کاربرپسند

Apromore با وجود مزایای فراوان، دو محدودیت مهم دارد: فاقد ماژول بررسی انطباق فرایندها (Conformance Checking) است و در زمینه داشبوردهای مدیریتی تنوع کمی دارد. این موضوع می‌تواند دقت تحلیل و کارایی مدیریتی را در برخی پروژه‌ها محدود کند.

کاربرد:

مناسب برای کسب‌وکارهای کوچک تا متوسط یا تیم‌های داخلی در شرکت‌های بزرگ که می‌خواهند فرآیندکاوی مستقل و امن روی رایانه داخلی داشته باشند. ایده‌آل برای شرکت‌های مشاوره، تیم‌های بهبود فرآیند و پروژه‌های آموزشی.

Celonis

Celonis یکی از شناخته‌شده‌ترین و حرفه‌ای‌ترین نرم‌افزارهای فرآیندکاوی در دنیاست که به‌صورت ابری و تحت وب ارائه می‌شود. این ابزار به شما امکان می‌دهد تا بدون پرداخت هزینه، از طیف گسترده‌ای از قابلیت‌های آن استفاده کنید.

تنها محدودیت نسخه رایگان Celonis، حجم فایل‌های لاگ است که تا ۱ گیگابایت مجاز به بارگذاری خواهید بود.

مهم‌ترین نقطه قوت آن، توانایی بالا در آماده‌سازی و فیلتر داده‌ها و بررسی انطباق است. تنها نقطه ضعف آن، تحت‌وب بودن و نیاز به بارگذاری داده‌ها در فضای ابری است که با رمزگذاری اطلاعات حساس قابل مدیریت است.

پلتفرم اصلی  (Celonis Enterprise)بر اساس اشتراک ماهانه یا سالانه ارائه می‌شود و ویژگی‌های پیشرفته‌تر، مقیاس‌پذیری، اتوماسیون و امنیت سازمانی را شامل می‌شود. قیمت آن مطابق نیاز کسب‌وکار و حجم داده‌ها مشخص می‌شود و اغلب بسیار بالاست.

کاربرد:

مناسب برای سازمان‌های متوسط تا بزرگ با سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه (مثل ERP) که به‌دنبال تحلیل هم‌زمان و لحظه‌ای فرایندها در فضای ابری هستند. برای کسب‌وکارهایی مثل بانک‌ها، شرکت‌های لجستیکی، و تولیدی‌های بزرگ ایده‌آل است.

 Apromore

نام آن برگرفته از عبارت Advanced Process Model Repository  است، یک پلتفرم منبع‌باز (open-source) و قدرتمند در حوزه فرآیندکاوی محسوب می‌شود. این ابزار با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، امکان کاوش، تحلیل، و بهینه‌سازی فرایندهای کسب‌وکار را برای سازمان‌ها فراهم می‌سازد. این نرم افزار هم به صورت ابری و هم لوکال در دسترس می‌باشد.

ویژگی‌های کلیدی:

·        ارائه نقشه‌های فرآیند (Process Maps) و مدل‌های فرآیندی با نماد استاندارد BPMN

·        داشبوردهای مدیریتی مبتنی بر شاخص‌های عملکرد فرآیندها (KPI)

·        امکان مقایسه تصویری و انیمیشنی چندین لاگ فرایندی به‌صورت هم‌زمان

·        قابلیت پیش‌بینی رفتار آینده فرایندها با استفاده از تحلیل‌های پیش‌گویانه

 Apromore به دلیل رایگان بودن، نصب آسان و سازگاری با محیط‌های سازمانی ایرانی، انتخابی ارزشمند برای شرکت‌هایی است که به دنبال ورود هوشمندانه به دنیای فرآیندکاوی هستند.

کاربرد:

گزینه‌ای خوب برای سازمان‌های دولتی، پژوهشی یا صنعتی که به‌دنبال یک ابزار رایگان، قابل توسعه و نصب درون‌سازمانی هستند. مناسب برای تیم‌هایی که می‌خواهند تحلیل دقیق و مدل‌سازی فرایند با BPMN انجام دهند.

ProM

یکی از قدیمی‌ترین و جامع‌ترین پلتفرم‌های فرآیندکاوی است که با هدف پیشرفت علمی و پژوهشی توسعه یافته است.

ProM به‌صورت منبع‌باز ارائه شده و صدها پلاگین رایگان آن در دسترس است که طیف گسترده‌ای از قابلیت‌های فرآیندکاوی، از جمله کشف فرایند، بررسی انطباق، شبیه‌سازی، و تحلیل عملکرد را پوشش می‌دهند.

به‌رغم پلتفرم پژوهشی بودن و ساختار دانشگاهی، یک چارچوب قدرتمند و منبع‌باز در حوزه فرآیندکاوی به‌شمار می‌رود. این ابزار با داشتن معماری پلاگینی گسترده از کشف فرایند و بررسی انطباق گرفته تا شبیه‌سازی و تحلیل عملکرد، برای پروژه‌های تحقیقاتی و کاربردی بسیار مناسب است.

کاربرد:

مناسب برای دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و دانشجویان یا محققانی که به‌دنبال آزمایش الگوریتم‌ها و تحلیل‌های پیشرفته هستند.

Minit

یک نرم‌افزار قدرتمند فرآیندکاوی است که نخستین بار در سال ۲۰۱۴ توسط یک شرکت اسلواکی عرضه شد و در مارس ۲۰۲۲ توسط مایکروسافت خریداری گردید. این ابزار قابلیت پیاده‌سازی در سیستم‌های سازمانی مختلف را دارد و امکاناتی مانند شبیه‌سازی، داشبوردهای مدیریتی و تحلیل ریشه‌ای مشکلات با کمک هوش مصنوعی را ارائه می‌دهد.

نسخه آزمایشی ۳۰ روزه Minit به سازمان‌ها اجازه می‌دهد پیش از تصمیم‌گیری نهایی، کاربرد آن را در محیط واقعی تجربه کنند. اما کاملاً تجاری است و برای استفاده باید مجوز سازمانی (Enterprise License) تهیه شود.

قیمت دقیق آن بسته به اندازه سازمان، حجم داده و خدمات پشتیبانی متغیر است و از طریق تماس با تیم فروش مایکروسافت قابل استعلام است.

کاربرد:

مناسب برای شرکت‌های بزرگ با نیاز به تحلیل‌های هوش مصنوعی و شبیه‌سازی، به‌ویژه آن‌هایی که با مایکروسافت همکاری دارند یا از سرویس‌های ابری مایکروسافت استفاده می‌کنند. کاربردی در صنایع مالی، بهداشت و لجستیک.

UiPath Process Mining

یکی از ابزارهای شرکت UiPath برای تحلیل و بهبود فرایندهاست. این ابزار با پشتیبانی از بیش از ۶۰ اتصال‌دهنده به سیستم‌های منبع، امکان کاوش، تجزیه‌وتحلیل دقیق و ساخت داشبوردهای تعاملی و داده‌محور را فراهم می‌کند. ادغام آن با دیگر محصولات UiPath، مانند RPA، این ابزار را به گزینه‌ای ایده‌آل برای سازمان‌هایی تبدیل کرده است که به دنبال خودکارسازی و بهینه‌سازی هم‌زمان فرایندها هستند.

نرم‌افزار UiPath Process Mining یک محصول کاملاً تجاری است و نسخه رایگان یا عمومی ندارد.

کاربرد:

بهترین گزینه برای کسب‌وکارهایی که از RPA استفاده می‌کنند و می‌خواهند فرآیندهای تکراری را هم تحلیل و هم خودکارسازی کنند. مناسب برای واحدهای عملیات، حسابداری، منابع انسانی و خدمات مشتری در شرکت‌های بزرگ.

Cortado

نرم‌افزار Cortado یکی از ابزارهای متن‌باز و رایگان فرایندکاوی است که برای استفاده در ایران گزینه‌ای بسیار مناسب محسوب می‌شود. این نرم‌افزار به‌صورت کامل روی سیستم‌های شخصی و بدون نیاز به اینترنت یا اتصال به سرور خارجی اجرا می‌شود، بنابراین هیچ محدودیتی از نظر تحریم یا فیلترینگ ندارد.

مهم‌ترین مزایا:

پشتیبانی از فرمت XES

اتصال راحت به سیستم های BPMS و ERP

امکان سفارشی سازی و بومی سازی

با وجود مزایای متعدد، استفاده از Cortado در ایران با چالش‌هایی هم همراه است. رابط کاربری آن به زبان انگلیسی است و فعلاً نسخه فارسی ندارد، بنابراین کاربران باید با اصطلاحات تخصصی فرایندکاوی آشنا باشند. از سوی دیگر، راه‌اندازی اولیه و کار با این نرم‌افزار نیازمند دانش فنی در حوزه‌هایی مانند Python، NodeJS و ابزارهایی مثل Graphviz است. همچنین نبود پشتیبانی رسمی یا منابع آموزشی فارسی ممکن است برای برخی از سازمان‌ها مانعی باشد، به‌ویژه اگر تیم داخلی تجربه کافی در این حوزه نداشته باشد.

کاربرد:

این نرم‌افزار به‌ویژه برای شرکت‌هایی که از سیستم‌های BPMS یا ERP استفاده می‌کنند و لاگ‌های فرآیندی را ذخیره می‌کنند، بسیار کاربردی است. سازمان‌های دولتی، شرکت‌های تولیدی، بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و تیم‌های تحقیقاتی دانشگاهی که به بهینه‌سازی فرایندها علاقه‌مند هستند، می‌توانند از Cortado برای استخراج، تحلیل و بهبود مسیرهای اجرای فرایند بهره بگیرند.

در انتخاب نرم‌افزار فرایندکاوی، تنها داشتن ابزار کافی نیست؛ باید مطمئن شوید ابزاری را برمی‌گزینید که با نیازهای واقعی کسب‌وکار شما همخوانی دارد و قابلیت تحلیل دقیق داده‌های سازمانی را دارد.

جهت دریافت مشاوره تخصصی مدیریت فرایندهای کسب و کار، با ما تماس بگیرید.

قیمت